Μετάβαση στο περιεχόμενο

75 χρόνια του βασικού νόμου

Δημοσίευση του βασικού νόμου

Στις 8 Μαΐου 1949, το Κοινοβουλευτικό Συμβούλιο εγκρίνει τον Βασικό Νόμο για την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Η ημερομηνία επιλέχθηκε με προσοχή: Ακριβώς τέσσερα χρόνια μετά το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η Γερμανία έλαβε νέο σύνταγμα. Ο βασικός νόμος ψηφίστηκε στις 23 Μαΐου 1949 και τέθηκε σε ισχύ στις 24 Μαΐου 1949.

Οι βάσεις για αυτό είχαν τεθεί από τη "Συνταγματική Συνέλευση του Χερρεντσιέμζε". Η συνέλευση συνεδρίασε από τις 10 έως τις 23 Αυγούστου 1948 στο νησί Chiemsee στη Βαυαρία. Το Κοινοβουλευτικό Συμβούλιο ακολούθησε στενά το σχέδιό της, το οποίο περιείχε ήδη τα περιγράμματα του μελλοντικού Βασικού Νόμου. Το Κοινοβουλευτικό Συμβούλιο μπορεί εύκολα να υιοθετήσει τις ονομασίες των ομοσπονδιακών οργάνων (Bundestag, Bundesrat, Ομοσπονδιακός Πρόεδρος, Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση, Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο) από το σχέδιο του Herrenchiemsee, καθώς και καινοτομίες σε σύγκριση με το Σύνταγμα της Βαϊμάρης.

Στόχος αυτών των νέων στοιχείων ήταν να αυξηθεί η σταθερότητα της δεύτερης γερμανικής δημοκρατίας. Αυτό περιελάμβανε τη σχεδόν πλήρη εγκατάλειψη των δημοψηφισματικών στοιχείων, καθώς και την ενίσχυση του Κοινοβουλίου και του Ομοσπονδιακού Καγκελάριου έναντι του (εν πολλοίς αποδυναμωμένου) Ομοσπονδιακού Προέδρου. Επιπλέον, η εισαγωγή της "εποικοδομητικής ψήφου δυσπιστίας" (άρθρο 67 του βασικού νόμου), σύμφωνα με την οποία ένας εν ενεργεία Ομοσπονδιακός Καγκελάριος μπορεί να ανατραπεί από την Μπούντεσταγκ μόνο εάν εκλεγεί ταυτόχρονα νέος Καγκελάριος.

Από τη "Σύμβαση Herrenchiemsee" προέρχεται επίσης η διατύπωση της αρχής της "αμφισβητούμενης δημοκρατίας". Σύμφωνα με την αρχή αυτή, η δημοκρατία πρέπει να είναι πρόθυμη και ικανή να υπερασπιστεί τον εαυτό της έναντι των εχθρών της.

Η κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και των κυβερνήσεων των ομόσπονδων κρατιδίων παραμένει μέχρι τέλους αμφιλεγόμενη, ιδίως σε δημοσιονομικά θέματα. Μεγάλα τμήματα του CDU και του CSU είναι ακραίοι φεντεραλιστές. Θέλουν να δώσουν στα ομόσπονδα κρατίδια μεγαλύτερη επιρροή. Το SPD και το FDP, από την άλλη πλευρά, ζητούν μια ισχυρή ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Τελικά, επικράτησαν οι ιδέες του SPD και του FDP. Ως πρόεδρος του Συμβουλίου, ο Konrad Adenauer πρέπει να μεσολαβήσει μεταξύ του κόμματός του και των στρατιωτικών διοικητών που θέλουν να ενισχύσουν τον ομοσπονδιακό χαρακτήρα.

Σήμερα, 23 Μαΐου 1949, ξεκινά ένα νέο κεφάλαιο στην πολυτάραχη ιστορία του έθνους μας: σήμερα, μετά την υπογραφή και τη δημοσίευση του βασικού νόμου, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας θα μπει στην ιστορία. Όλοι γνωρίζουμε τι σημαίνει αυτό. Όποιος έχει βιώσει συνειδητά τα χρόνια μετά το 1933 [...] θα συγκινηθεί από τη σκέψη ότι σήμερα, με το πέρασμα αυτής της ημέρας, θα δημιουργηθεί η νέα Γερμανία.

Ο Konrad Adenauer στις 23 Μαΐου 1949 στην Παιδαγωγική Ακαδημία της Βόννης (μετέπειτα κτίριο του Bundesrat)

Αποτέλεσμα ψηφοφορίας: 53 υπέρ, 12 κατά

Στις 8 Μαΐου 1949, ο βασικός νόμος εγκρίνεται από το κοινοβουλευτικό συμβούλιο με 53 ψήφους υπέρ και 12 κατά. Το Κόμμα του Κέντρου, το DP και το KPD καταψηφίζουν το σχέδιο. Έξι από τους 13 εκπροσώπους του CSU απορρίπτουν επίσης τον Βασικό Νόμο, καθώς θεωρούν ότι το ζήτημα του φεντεραλισμού και οι αναφορές στη χριστιανική κοινωνική διδασκαλία δεν εκπροσωπούνται επαρκώς.

Οι στρατιωτικοί κυβερνήτες των τριών δυτικών δυνάμεων εγκρίνουν το σύνταγμα στις 12 Μαΐου 1949, όπως και δέκα από τα έντεκα πολιτειακά κοινοβούλια. Η Βαυαρία καταψηφίζει τον νέο βασικό νόμο. Στις 23 Μαΐου 1949, ο βασικός νόμος εκδίδεται από το Κοινοβουλευτικό Συμβούλιο και τίθεται σε ισχύ την επόμενη ημέρα.

Η Βόννη γίνεται "προσωρινή" ομοσπονδιακή πρωτεύουσα

Το Κοινοβουλευτικό Συμβούλιο είχε ήδη αποφασίσει για το θέμα της πρωτεύουσας στις 10 Μαΐου 1949. Η Βόννη επιλέχθηκε ως "προσωρινή" ομοσπονδιακή πρωτεύουσα με 33 ψήφους υπέρ. Είκοσι εννέα βουλευτές ψήφισαν υπέρ της Φρανκφούρτης του Μάιν, της τοποθεσίας της εκκλησίας του Αγίου Παύλου με τη μεγάλη δημοκρατική ιστορία. Το κύριο επιχείρημα υπέρ της Βόννης ήταν ότι τόνιζε τον προσωρινό χαρακτήρα της νέας δημοκρατίας.

Μετά τη θέση σε ισχύ του βασικού νόμου, στις 14 Αυγούστου 1949 διεξάγονται εκλογές για την πρώτη Μπούντεσταγκ, η οποία συγκροτείται σε σώμα στις 7 Σεπτεμβρίου 1949 -μαζί με το Bundesrat- στη Βόννη.

Η πρώτη Ομοσπονδιακή Συνέλευση εκλέγει τον Theodor Heuss ως τον πρώτο Ομοσπονδιακό Πρόεδρο στις 12 Σεπτεμβρίου 1949 και η Bundestag εκλέγει τον Konrad Adenauer ως τον πρώτο Ομοσπονδιακό Καγκελάριο στις 15 Σεπτεμβρίου.

Από την πλευρά τους, οι Σύμμαχοι θέτουν σε ισχύ το Καταστατικό Κατοχής στις 21 Σεπτεμβρίου, επιβάλλοντας σημαντικούς περιορισμούς στην κυριαρχία του νέου κράτους. Από τότε, το κατοχικό δίκαιο επικαλύπτει ολόκληρο το νομικό σύστημα της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας - συμπεριλαμβανομένου του βασικού νόμου. Η επέκταση της κυριαρχίας είναι ένα από τα κύρια ζητήματα που απασχολούν τον καγκελάριο Αντενάουερ τα επόμενα χρόνια.

Αξίζει να διαβάσετε και να ακούσετε

Θυμηθείτε & μοιραστείτε

Επεξηγήσεις και σημειώσεις